MOBBING
Zgodnie z definicją podaną przez Międzynarodową Organizację Pracy, mobbing lub zastraszanie w miejscu pracy to zachowanie mające na celu podważenie wartości jednostki lub grupy (pracowników) poprzez działanie mściwe, okrutne, złośliwe lub poniżające. Oczywiście, poprzez analogię, można to łatwo przenieść poza kontekst miejsca pracy i na inne sfery życia, takie jak szkoła, uczelnia czy inna forma aktywności wymagająca pracy w zespołach.
WYJAŚNIENIE ZJAWISKA MOBBINGU
Patrząc na tę i wiele innych definicji (które można znaleźć w większości krajowych przepisów prawa pracy), staje się jasne, że aby dane zachowanie zostało uznane za mobbing, musi ono spełniać następujące warunki:
- Być powtarzalne,
- Trwać przez dłuższy okres czasu,
- mieć charakter niefizyczny,
- oraz wywoływać upokarzający wpływ na osobę prześladowaną..
Mobbing nie jest pojedynczym działaniem, ale serią jednego lub różnych działań w dłuższym okresie czasu. Celem mobbingu jest najczęściej wykluczenie lub ukaranie danej osoby. Prof. Heinz Leymann podał listę 45 działań, które są uznawane za mobbing, jeśli występują przez pół roku lub dłużej oraz przynajmniej raz w tygodniu:
ATAKI NA MOŻLIWOŚĆ WYRAŻANIA SIEBIE
- Ograniczanie możliwości wypowiedzi
- Ciągłe przerywanie
- Możliwość wypowiedzi jest ograniczana przez współpracowników
- Bycie okrzyczanym lub upominanym
- Ciągła krytyka własnej pracy
- Ciągła krytyka życia prywatnego
- Terror telefoniczny (jeśli otrzymujesz niechciane połączenia, wiadomości i inne treści przez telefon)
- Groźby słowne
- Groźby pisemne
- Odmowa kontaktu poprzez lekceważące gesty lub słowa (na przykład, jeśli ktoś osądza cię, ponieważ pochodzisz ze wsi lub małego miasta)
- Odmowa kontaktu poprzez sugestie, bez bezpośredniego wyrażania czegokolwiek
WPŁYW NA REPUTACJĘ SPOŁECZNĄ
- Obgadywanie danej osoby (jeśli członkowie zespołu mówią o Tobie źle)
- Rozpowszechnianie plotek na temat danej osoby
- Robienie z osoby obiektu kpin
- Wyrażanie podejrzenia, że ktoś jest chory psychicznie
- Próba zmuszenia kogoś do poddania się badaniu psychiatrycznemu
- Szydzenie z niepełnosprawności
- Imitowanie czyjegoś chodu, głosu lub gestów, aby go ośmieszyć.
- Ataki na poglądy polityczne lub religijne danej osoby
- Kpienie z życia prywatnego danej osoby
- Wyśmiewanie ich narodowości
- Zmuszanie osoby do wykonywania pracy, która podważa jej poczucie wartości (na przykład, gdy jesteś zatrudniony/a jako inżynier, a Twój szef oczekuje, że codziennie będziesz robić mu kawę lub każe Ci po prostu wynosić śmieci…)
- Błędna lub obraźliwa ocena wkładu pracy (jeśli ktoś próbuje zmusić Cię do wzięcia na siebie winy za coś, czego nie zrobiłeś/aś)
- Kwestionowanie decyzji
- Wykorzystywanie imienia danej osoby do obraźliwych żartów lub wyrażeń (na przykład ktoś zaczyna używać Twojego imienia, aby obrażać innych ludzi: „Nie bądź jak John”…)
- Uczynienie danej osoby obiektem seksualnych propozycji lub ofert (np. ktoś zapisuje Twoje imię i numer telefonu w toalecie w pracy)
ATAKI NA RELACJE SPOŁECZNE
- Ignorowanie danej osoby (zazwyczaj oznacza to bycie ignorowanym przez przełożonego w pracy, nauczyciela/profesora w szkole lub na uczelni).
- Osoba ta nie może się wypowiadać
- Przeniesienie do pokoju znajdującego się z dala od współpracowników
- Współpracownicy nie mogą rozmawiać z daną osobą
- Bycie ignorowanym przez współpracowników
ATAKI FIZYCZNE MAJĄCE WPŁYW NA ZDROWIE
- Zmuszanie do wykonywania niezdrowych prac.
- Groźba użycia siły fizycznej.
- Wykorzystywanie lekkiej presji w celu „dania komuś nauczki”
- Fizyczne znęcanie się (to sytuacja, w której ktoś uderza Cię rękami lub przedmiotami; bicie, policzkowanie, kopanie…)
- Celowe powodowanie kosztów w celu wyrządzenia szkody danej osobie
- Szkody materialne w domu lub miejscu pracy.
- Dotykanie o charakterze seksualnym
ATAKI NA JAKOŚĆ ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO
- Nieprzydzielanie pracy
- Zlecanie bezsensownych obowiązków (np. jeśli ktoś daje Ci dwa pudełka długopisów, abyś przetestował/a, które z nich działają, a kiedy skończysz, miesza je z powrotem i prosi Cię, abyś zrobił/a to jeszcze raz)
- Przydzielanie zadań, które nie odpowiadają kwalifikacjom danej osoby (np. jeśli jesteś zatrudniony/a jako prawnik, a Twój szef prosi Cię o przypilnowanie jego dzieci, podczas gdy on jest na spotkaniu)
- Stałe przydzielanie nowych funkcji
- Przypisywanie obraźliwych obowiązków (np. jesteś zatrudniony/a jako inżynier oprogramowania i jesteś proszony/a o czyszczenie toalet).
- Przydzielanie obowiązków przekraczających kwalifikacje w celu zaszkodzenia reputacji (np. osoba jest proszona o kierowanie procesem publicznych przetargów, podczas gdy nie ma odpowiedniej wiedzy lub wykształcenia)
Ważne podkreślić, że wszystkie działania, o których wspomnieliśmy, będą uznane za mobbing niezależnie od tego, czy są spowodowane przez jedną osobę, czy grupę osób.
Powinniśmy dokonać rozróżnienia między mobbingiem, konfliktem i molestowaniem w miejscu pracy. Najprostszym sposobem spojrzenia na konflikt jest postrzeganie go jako różnicy zdań. Można powiedzieć, że mobbing jest „wyolbrzymionym konfliktem”, który „ewoluuje” z konfliktu po pewnym czasie – czasami dzieje się to bardzo szybko, a czasami zajmuje miesiące. Oczywiście nie oznacza to, że każdy konflikt przerodzi się w mobbing – dlatego ważne jest, aby zająć się nim wcześnie. Innym terminem, o którym wspomnieliśmy, jest nękanie. Czasownik „nękać” definiuje się jako „uporczywie przeszkadzać lub drażnić”, a mobbing prawie zawsze przejawia się jako jakaś forma nękania. Jak widać, mobbing/gnębienie składa się zarówno z konfliktu, jak i nękania, a tym, co go od nich odróżnia, jest czas trwania. Jeśli niektóre z działań, które wymieniliśmy powyżej, wystąpią raz, można je potraktować jako konflikt lub nękanie (które i tak można i należy rozwiązać), ale aby można było mówić o mobbingu, działania te muszą trwać co najmniej pół roku.
ŚRODKI PRZECIWDZIAŁAJĄCE MOBBINGOWI
Istnieje wiele środków ochrony przed mobbingiem lub zastraszaniem, które można podzielić na dwie kategorie: działania zapobiegawcze i interwencyjne. W ramach działań zapobiegawczych warto dowiedzieć się więcej o mobbingu i zastraszaniu, omówić te tematy z zespołem oraz zapoznać go z tym zagadnieniem – można to zrobić poprzez ulotki, artykuły lub nawet filmy.
Jeśli konieczna jest interwencja – ważne jest zatrzymanie sprawcy i wsparcie ofiary. Zatrzymanie sprawcy często wymaga pomocy spoza zespołu; można spróbować mediacji, a także działań prawnych. W miejscu, które ma strukturę hierarchiczną (np. szkoła, uczelnia, praca), warto skontaktować się z przełożonym (nauczycielem, profesorem, szefem) lub działem HR. Jeśli jesteś ofiarą mobbingu, warto, o ile jest to możliwe i nie zagraża twojemu bezpieczeństwu, zbierać i przechowywać dowody. Wsparcie ofiary może przyjąć formę rehabilitacji zawodowej, psychoterapii, grup wsparcia oraz terapii medycznej.
DICLAIMER
Funded by the European Union. Views and opinions expressed are however those of the author(s) only and do not necessarily reflect those of the European Union or the ANPCDEFP. Neither the European Union nor the ANPCDEFP can be held responsible for them.